آشنایی با انواع سبک های رهبری (ویژه فعالان منابع انسانی)

انواع سبک های رهبری

درباره انواع سبک های رهبری ، صحبت‌های بسیاری گفته شده و البته موضوع مهمی است؛ چراکه رهبران کسب و کار باید بتوانند در شرایط متفاوت، سبک متناسب را انتخاب کنند. در این مقاله انواع سبک های رهبری در سیمپل اچ آر، علاوه‌بر اینکه سبک‌های متفاوتی را مورد بررسی قرار می‌دهیم، قصد داریم با دید مناسبی که از سبک‌های رهبری برای شما فعال منابع انسانی ایجاد می‌کنیم، کمک کنیم تا در شرایط مختلف سازمان بتوانید منتور و راهنمای بهتری برای مدیران سازمانتان باشید. در ادامه این مقاله نیز پیشنهاد می‌کنیم مقاله استراتژی سبک های رهبری را نیز طالعه نمایید.

۶ نوع سبک های رهبری

• سبک رهبری حکومتی

از نظر آقای گلمن، این نوع از انواع سبک های رهبری ، ضعیف‌ترین شیوه به‌حساب می‌آید. البته منظور از سبک رهبری حکومتی، نظام یا دولت خاصی نیست؛ بلکه منظور رهبری سازمان از بالا به پایین و صرفاً براساس ساختار هرمی است. هر فردی در هر سطحی بخواهد کاری انجام دهد. باید از مقام بالایی اجازه گیرد و اگر از سطوح بالای سازمان دستوری اتخاذ شود، همه موظف به رعایت و انجام آن هستند.

جمله رایج در این سبک رهبری این است: «کاری که می‌گم را انجام بده.» البته که این نوع از انواع سبک های رهبری نیز در شرایط خاصی می‌تواند مفید واقع شود و نتایج خوبی را در کوتاه‌مدت برای سازمان ایجاد کند. اما در بلندمدت، فرهنگ سازمانی را نابود می‌کند؛ زیرا تشخیص درست یا غلط بودن هرکاری، وابسته به تأیید مقام بالاتر و در رأس سازمان است. این درحالی است که فرهنگ سازمانی، یک استاندارد عمومی تعریف می‌کند و هرشخصی در انجام کارش می‌تواند با توجه به آن استاندارد، درست یا غلط‌بودن کارش را متوجه شود. سبک رهبری حکومتی معمولاً به نرخ خروج بالا و نرخ تعامل پایین کارکنان منجر می‌شود.

حکومتی رهبری کنید اگر …

شما به‌عنوان مدیرمنابع انسانی می‌توانید پیشنهاد دهید که از چنین شیوه‌ای از انواع سبک های رهبری استفاده شود. اگر سازمان شما در شرایط بحرانی قرار گرفته‌است، یک تعدیل بزرگ داشته‌اید، دو شرکت را ادغام کرده‌اید، چندین ماه حقوق معوقه پرسنل را دارید و یا در هر شرایط بحرانی دیگری که اگر یک گام اشتباه برداشته شود، ممکن است بقای سازمان به خطر بیافتد. اما به یاد داشته باشید که قراردادن سازمان در سبک «رهبری حکومتی» مانند این است که شروع به دادوفریاد کنید. برای هر فردی ممکن است که در شرایط خاصی برای دفاع از خود و گذر از خطر داد بزند و یا فریاد بکشد، اما اگر شخصی همیشه درحال انجام چنین کاری باشد، احتمالاً سالم نیست، اگر هم سالم باشد، قضیه مانند چوپان دروغ‌گو می‌شود؛ دیگر فردی باور نمی‌کند که شرایط بحرانی است و باید کاری انجام دهد و درنتیجه، افراد سازمانتان شروع به ترک کردن شما می‌کنند.

پس اگر از ۱۲ ماه سال، ۱۰ ماه در بحران هستید، احتمالاً جایی مشکل اساسی در استراتژی سازمان یا جاهای دیگر دارید. سبک حکومت رهبری باید در طول سال، برای مثال تنها برای ۲ هفته یا حتی کمتر اتفاق بیافتد و بیشتر بودن آن، مزایای این سبک را ازبین می‌برد و مضرات آن را به حداکثر می‌رساند.

• سبک رهبری الهام‌بخش

البته منظور از الهام‌بخش این نیست که سخنرانی زرد انگیزشی برای پرسنل انجام شود؛ بلکه منظور این است که رهبر سازمان با مشخص کردن هدف و تأثیری که قرار است مجموعه در جامعه ایجاد کند، شیوه انجام کارها و حتی انتخاب اینکه چه کاری باید انجام شود را به خود اعضا محول کند که در مقاله تفویض اختیار درباره نحوه انجام آن به‌طور کامل صحبت کرده‌ایم. این سبک در بین موفق‌ترین انواع سبک های رهبری ازنظر آقای گلمن قرار دارد و مهم‌ترین نکته‌ای که در آن وجود دارد، این است که تلاش می‌کند به‌طور روزانه و منظم، کارهای افراد و پروژه‌هایی که انجام می‌دهند را به اهداف استراتژیک سازمان گره‌ بزند.

هدف اصلی این سبک این است که تأثیر هر کاری که در سازمان انجام می‌شود، در هدف نهایی مجموعه دارد را نقش دارد. سبک رهبری الهام‌بخش نمی‌خواهد افراد را مدیریت ذره‌بینی کند؛ بلکه می‌خواهد تأثیر کار آن‌ها را به‌طور ذره‌بینی نشان دهد. معمولاً محیط‌هایی که از این سبک رهبری بهره می‌برند، شاید نرخ تعامل بالا و رضایت شغلی بالای پرسنل خود را دارا باشند. همچنین این شیوه رهبری، مشوق بسیار خوبی برای افزایش خلاقیت در کار است.

الهام‌بخش رهبری کنید اگر…

نوع دیگری از انواع سبک های رهبری ، رهبری الهام‌بخش بوده که یک شیوه رشد و تعالی سازمان به روش کاملاً ارگانیک است. وقتی گفته می‌شود «ارگانیک»، مهم‌ترین نکته در آن این است که «زمان‌بر» است و به یکباره نمی‌توانید تأثیر آن را ببینید. تأثیر سبک رهبری حکوتی را از روز اولی که انجام دهید، خواهید دید. اما رهبری الهام‌بخش، رابطه بسیار نزدیکی با فرهنگ سازمانی دارد؛ چراکه تلاش می‌کند دیدگاه پرسنل و جایی که پرسنل به آنجا نگاه می‌کند را درست کند، به آن‌ها نشان می‌دهد که «ارزش» و «کار درست» چیست و از آن‌ها می‌خواهد که هرکاری که انجام می‌دهند را با آن ارزش‌ها «خودشان» مطابقت دهند.

برای مثال، در یک شرکت داروسازی، که این مدل از انواع سبک های رهبری را دارد، ممکن است گفته شود که «کار ما کاهش دادن درد و رنجی است که بیمار تحمل می‌کند». یا در یک شرکت دیجیتال مارکتینگ ممکن است گفته شود «ما تلاش می‌کنیم مشتریانمان به زیبا‌ترین و تأثیرگذارترین حالت ممکن دیده شوند». پس پیشنهاد می‌کنیم شما به‌عنوان فعال منابع انسانی، این سبک رهبری جزوی از کارهای روزمره مدیران خود قرار دهید و از آن‌ها بخواهید که برای اعضای خود، دلیل این تلاش‌ها و ارزش‌هایی که برای آن‌ها زحمت می‌کشند را شفاف کنند.

دقت داشته باشید که این نوع از انواع سبک های رهبری را نمی‌توان به یکباره در سازمان پیاده کرد؛ خرد خرد و به مرور زمان می‌توانید آن را در گوشت و پی سازمانتان وارد کنید. درست مانند زمانی که می‌خواهید تغییر فرهنگ سازمانی ایجاد کنید، باید با این سبک رهبری نیز برخورد کنید. این سبک رهبری، به‌ویژه در شرایطی که تغییرات کسب‌وکار زیاد است و در صنایعی که کارگران دانش و تکنولوژی در آن مشغول به کار هستند، می‌تواند بسیار مفیدتر واقع شود.

• سبک رهبری کمال‌گرا

تلاش سبک رهبری کمال‌گرا این است که همه افراد سازمان را در بالاترین سطح عملکرد خود نگه‌ دارد. در مقاله‌ای که درباره مدیرعامل شرکت فرمول یک مرسدس بنز، توتو ولف، به‌عنوان یکی از رهبرانی که این سبک رهبری را استفاده می‌کند، صحبت کردیم (منبع)، نشان دادیم که اگر این سبک رهبری به‌درستی اتخاذ شود، چه نتایج خوبی می‌تواند حاصل گردد. البته استفاده از این نوع از انواع سبک های رهبری ، کار خطرناکی است و می‌تواند به ضرر سازمان نیز باشد؛ زیرا بیشتر تمرکز آن، برروی بهبود نواقص و اشکالات است و می‌تواند باعث فرسودگی شغلی و طبیعتاً نرخ خروج بالا منجر شود. علاوه‌براین‌ها، استفاده نادرست از این روش می‌تواند باعث شود که افراد، صرفاً به کار خود توجه کنند و نه به تأثیری که در کل سازمان قرار است ایجاد کند؛ درنتیجه، می‌تواند باعث تضعیف در ارتباط تیمی می‌شود.

کمال‌گرا رهبری کنید اگر…

رهبری کمال‌گرا برای شرایطی که اعضای سازمان، انگیزه بسیار بالایی دارند، می‌تواند موفق عمل کند؛ زیرا در شرایطی که انگیزه بسیار بالا است، تنها چیزی که می‌تواند پاسخ مناسبی برای آن باشد این است که شخص از گذشته خود بهتر عمل کند، پیشرفت داشته باشد و رکوردهای قبلی خود را جابه‌جا کند. همچنین سبک رهبری کمال‌گرا برای گروه‌هایی که رقابت در آنان بسیار زیاد است، می‌تواند مفید باشد. برای مثال، وقتی یک تیم فروش ۱۰ نفره دارید، برای اینکه جلوی رقابت مخرب را بگیرید، می‌توانید از این سبک رهبری استفاده کنید تا هر فردی را با خودش یا با استاندارد‌های سازمان رقیب کنید. پس شما به‌عنوان فعال منابع انسانی، می‌توانید پیشنهاد این مدل از انواع سبک های رهبری را در شرایطی که انگیزه یا رقابت در سازمان رو به افزایش است، بدهید.

• سبک رهبری دوستی

این سبک رهبری یکی از سبک‌هایی است که توقع می‌رود (البته به اشتباه) واحد منابع انسانی در سازمان ایجاد کند. تمرکز این نوع از انواع سبک های رهبری برروی رابطه بین افراد و ایجاد احساس مثبت در کل سازمان است. معمولاً این سبک، در شرایط بحران‌های عاطفی و رفتاری استفاده می‌شود. مثلاً در شرایطی که چند سال پرسنل دورکار بوده‌اند و درحال حاضر، درحال بازگشت به محیط کار هستند، می‌تواند این سبک رهبری کمک‌کننده باشد. یا در شرایطی که احساس می‌شود حال پرسنل برای اینکه با یکدیگر کار کنند مناسب نیست، مهم‌ترین خروجی که این سبک در سازمان ایجاد می‌‌کند، به‌وجود آورد احساس تعلق سازمانی در بین اعضا سازمان است. جنس این سبک رهبری، مراقبت‌کردن، جشن‌گرفتن و ایجاد رابطه صمیمی است.

با دوستی رهبری کنید اگر …

سبک رهبری «دوستی» در ایجادکردن رابطه دوستانه، انرژی مثبت و حال خوب در پرسنل سازمان بسیار مؤثر عمل می‌کند. اما هدف سازمان، صرفاً ایجادکردن محیطی برای حال خوب پرسنل سازمان نیست و مجموعه‌ای که بخواهد «صرفاً» با این فرهنگ پیش برود، نمی‌تواند در بحران‌ها خوب عمل کند، مسائل پیچیده را حل و اعضای خودش را پیشرفت دهد؛ زیرا همیشه تمام توجه برروی «روابط» است و نه خروجی‌ای که از داشتن آن رابطه دوستانه توقع می‌رود. یعنی صرف داشتن رابطه دوستانه و محیط صمیمی، تضمین‌کننده موفقیت سازمان نیست. به همین دلیل، نباید هیچ‌گاه این سبک رهبری در سازمان به‌تنهایی به کار گرفته شود و به‌عنوان یک سبک مکمل در کنار سبک الهام‌بخش یا کمال‌گرا، می‌تواند بهترین خروجی خود را داشته باشد. پس شما به‌عنوان مشاور مدیرعامل سازمان می‌توانید پیشنهاد دهید که از این نوع از انواع سبک های رهبری ، فقط برای دورانی کوتاه، مانند سبک رهبری حکومتی یا به‌صورت مکمل با دیگر سبک‌ها استفاده شود.

• سبک رهبری تیمی

سبک رهبری تیمی یا سبک رهبری دموکراتیک تلاش می‌کند تا به نظر، فکر و عقیده اعضای سازمان توجه ویژه‌ای کند. تلاش می‌کند تا تصمیمات مختلف را با تصمیم‌گیری اعضای سازمان انجام دهد. مهم‌ترین دستاوردی که سبک رهبری تیمی در سازمان ایجاد می‌کند، احساس «مالکیت» و درنتیجه «مسئولیت» است. برای مثال، حتی در کشورداری هم می‌بینیم که کشورهای دموکراتیک، شعار «از مردم، برای مردم» یا «حکومت برای مردم است» از سر داده می‌شود.

تیمی رهبری کنید اگر …

سبک رهبری تیمی شباهت زیادی به سبک رهبری الهام‌بخش دارد؛ با این تفاوت که نقش رهبر در سبک رهبری تیمی در مقایسه با سبک رهبری الهام‌بخش کمتر است، حق جهت‌دهی به دیدگاه اعضا را ندارد و صرفاً می‌تواند نظر خودش را به‌عنوان یک عضو مطرح کند. این مدل از انواع سبک های رهبری در شرایطی که ابهام زیادی نسبت به آینده وجود دارد و تصمیم درست مشخص نیست، می‌تواند کمک‌کننده باشد تا با این کار، حداقل ریسک از دست دادن اعضای سازمان را کاهش دهد. مانند کشور دموکراتیکی که‌ ریشه اتفاقاتی که بر سر ملت آورده می‌شود را تصمیمات پیشین ملت اعلام می‌کند؛ زیرا باور بر این است که کشور، دموکراتیک است.

اما استفاده از این شیوه از انواع سبک های رهبری ، دو شرط دارد:

۱- سبک رهبری تیمی در شرایط بحرانی، بی‌معنی است؛ زیرا بر سر دوراهی ازدست‌دادن اعضا یا سازمان، هر عقل سالمی، حفظ سازمان را انتخاب می‌کند حتی اگر به قیمت ازدست‌دادن کثیری از اعضای خودش باشد.

۲- زمانی می‌توانید سبک رهبری تیمی را انتخاب کنید که اعضا نسبت به موضوع، بی‌اطلاع و بی‌تجربه نباشند. به بیان دیگر، وقتی می‌توانید تصمیم‌گیری درباره موضوعی را به شخص یا اشخاص دیگری محول کنید که آن‌ها حداقل دانشی نسبت به آن موضوع داشته باشند. این شرط، اساس شکل‌گیری حکومت‌های غیردموکراتیک بسیاری است که باور دارند همه مردم به همه موضوعات سیاسی و اجتماعی دید کاملی ندارند، پس باید افراد محدودی برای آن موضوعات تصمیم‌گیری کنند.

حال شما به‌عنوان شریک استراتژیک سازمان می‌توانید سبک رهبری تیمی را پیشنهاد دهید؛ اما برای اینکه شروط آن برقرار باشد:

– اولاً مطمئن باشید در شرایط بحرانی، این پیشنهاد را ندهید.

– دوم آن که احتمالاً باید در هر واحد یا دپارتمان، این سبک جداگانه انجام شود، نه اینکه کل سازمان برروی یک موضوع بخواهند نظر دهند. مثلاً واحد دیجیتال مارکتینگ، فروش یا برنامه‌نویسی، هرکدامشان به واسطه شرایطی که دارند، می‌توانند از این مدل از انواع سبک های رهبری استفاده کنند.

• سبک رهبری کوچینگ

در سبک رهبری کوچینگ تلاش می‌شود که به توسعه و پیشرفت کاری تک‌به‌تک پرسنل سازمان توجه شود. در سبک رهبری دوستی، تمرکز برروی رابطه بین افراد و ایجاد رابطه صمیمی بین اعضا و رهبر سازمان است. اما در سبک رهبری کوچینگ، تمرکز برروی توسعه فردی افراد است و نیازمند اختصاص زمان و انرژی است تا با تک‌به‌تک اعضا صحبت شود. در این نوع از انواع سبک های رهبری ، سؤالاتی نظیر «قدم بعدی که باید در مسیر شغلیت برداری چیه؟»، «چه مهارت‌هایی رو نیاز داری که در سال جدید یاد بگیری؟» یا «چطور می‌تونم کمکت کنم که در مسیر شغلیت بهتر پیش بری؟» پرسیده می‌شود.

کوچ کنید اگر …

استفاده از سبک رهبری کوچینگ به‌تنهایی می‌تواند کل سازمان را از هدفی که برای آن تأسیس شده است، دور کند و به مرکز آموزش و توسعه افراد تبدیل شود. بنابراین، از این مدل از انواع سبک های رهبری نیز نباید به‌تنهایی استفاده کرد، ولی در کنار دیگر سبک‌های رهبری، می‌تواند مکمل بسیار خوبی باشد. یکی از بهترین جاهایی که می‌توانید از آن بهره ببرید، در جلسات یک به یک سازمان است؛ به این معنی که در این جلسات سازمان، شما به‌عنوان فعال منابع انسانی می‌توانید به مدیران پیشنهاد دهید که در نقش کوچ وارد جلسات شوند و نه صرفاً انتقادکردن از کارمندشان. البته درباره شیوه‌ برگزاری این جلسات در مقاله جلسات یک به یک به‌طور کامل توضیح داده‌ایم که مطالعه آن خالی از لطف نیست.

به‌سادگی، سبک رهبری خود را انتخاب کنید

دیدن و خواندن انواع سبک های رهبری متفاوت می‌تواند جلوی اشتباهات رایج فراوانی را در سازمان بگیرد. برای مثال، یکی از اشتباهات رایج مدیران این است که می‌گویند «سبک رهبری من اینگونه است» و تصور می‌کنند که دیگر جای تغییر ندارد یا نباید تغییر دهند. یا اشتباه دیگر این است که از سبک‌های رهبری که باید به‌صورت مکمل یا موقت مورد استفاده قرار گیرند، به‌صورت تنها یا طولانی‌مدت استفاده می‌شود. امیدواریم که شما با دیدن این سبک‌های گوناگون، علاوه‌بر اینکه باعث بهبود شرایط سازمانتان بشوید، بتوانید «متناسب‌ترین» سبک را با سازمانتان انتخاب کنید.