مصاحبه موقعیتی (situational inteview)
مصاحبه موقعیتی یا مصاحبه موقعیت محور که ترجمه‌شده عبارت situational interview است، یکی از انواع مصاحبه بوده که براساس تحقیقات مختلفی اثبات گردیده که یکی از قوی‌ترین ابزارهای پیش‌بینی‌کننده عملکرد شخص در آینده است. اما مصاحبه رفتارمحور یا همان مصاحبه شایستگی محور در مقایسه با مصاحبه موقعیت‌محور، از شهرت و محبوبیت به مراتب بیشتری برخوردار است؛ این در حالی است که هردو شیوه مصاحبه، تقریباً در یک سطح دقت دارند (منبع). در این مقاله مصاحبه موقعیتی در سیمپل اچ آر، به‌طور کامل با این نوع ارزیابی آشنا می‌شویم، نمونه‌هایی از این سؤالات را به شما نشان می‌دهیم و تفاوت آن را با دیگر شیوه‌های مصاحبه، شفاف می‌کنیم.
مصاحبه موقعیتی چیست؟
مصاحبه موقعیتی به‌دنبال پیدا کردن شناخت نسبت به کاندید با سنجیدن مهارت‌های گوناگون کاندید در موقعیت چالشی شغلی که ممکن است در آینده با آن روبه‌رو شود است، به‌عبارت ساده‌تر، زمانی که برای استخدام به‌عنوان آتش‌نشان با فردی صحبت می‌کنید و بپرسید که «اگر شما ببینید که یک کپسول نزدید شعله آتش است چه کاری انجام می‌دهید؟» درحال پرسیدن یک سؤال «موقعیتی» هستید؛. تمرکز سوالات مصاحبه موقعیت محور به جای گذشته، برروی آینده است و در تلاش است با ایجاد کردن موقعیت‌های چالشی گوناگون برای افراد، نحوه عملکرد آنان را بشناسد و متوجه شود که با آن موقعیت شغلی تناسب دارند یا خیر.
چرا مصاحبه موقعیتی انجام می شود؟
مصاحبه موقعیتی فرصت بی‌نظیری است تا به کاندید این فرصت را بدهیم که به دور از شرایطی که در محیط کار قبلی‌اش با آن درگیر بوده یا افرادی که در کار قبلی، برروی تصمیماتش تأثیر می‌گذاشتند، نزدیک‌ترین «خود» به آن شخصی که کاندید دوست دارد در محیط کارش باشد را ببینیم. به روایت ساده‌تر، می‌دانیم که رفتاری که ما از خودمان نشان می‌دهیم تأثیرپذیری زیادی از محیطی که در آن قرار داریم دارد. مصاحبه موقعیت محور با تأکیدی که بر آینده و شرایط فرضی آن دارد، این امکان را به کاندید می‌دهد تا با وضوح بیشتری به آن فکر کند و از این طریق، بیشتر با مهارت‌های مختلف آن شخص مانند مهارت تفکر انتقادی، حل مسئله در محیط کار و مهارت های بین فردی آشنا شویم.
مصاحبه موقعیتی مناسب چه مشاغلی است؟
از مصاحبه موقعیتی برای همه مشاغل می‌توان استفاده کرد، اما پیشنهاد سیمپل اچ آر این است که این نوع مصاحبه را در مشاغلی استفاده کنید که جنس کارشان به شرایط محیطی وابستگی فراوانی داشته باشد و یک پروسه ثابت را طی نکنند. برای مثال، اگر درحال استخدام یک برنامه‌نویس هستید، خیلی معنی ندارد که بپرسید «اگر به شما یک کد کثیف بدهیم، چه کاری انجام خواهید داد؟» زیرا جواب این سؤال، اطلاعات چندانی از مهارت‌های نرم آن شخص به ما ارائه نمی‌کند (البته میتواند ازنظر فنی، نکاتی را برای ما شفاف کند.) اما از یک مدیر بپرسید که «اگر شرکت در شرایط رکود باشد و شما نیاز به تأمین مالی برای مارکتینگ مجموعه باشید، چه کاری انجام می‌دهید؟» جواب این سؤال میتواند خیلی از شایستگی‌های مدیر را نمایش دهد. به‌طور کلی، می‌توان گفت که مصاحبه موقعیتی برای سنجیدن شایستگی‌هایی ازقبیل حل مسئله، مدیریت استرس در محیط کار، شفاف اندیشیدن، توانایی مدیریت تنش در محیط کار، اولویت‌بندی، کار تیمی، تفکر انتقادی و دید استراتژیک استفاده کرد.
تفاوت مصاحبه شایستگی محور و موقعیتی چیست؟
هردو مصاحبه در تلاش هستند متوجه شوند در یک موقعیت خاص، فرد چه واکنشی از خود نشان خواهد داد. در مصاحبه شایستگی محور، جواب این سؤال را از گذشته فرد و کارهایی که شخص قبلاً انجام داده است، بیرون می‌کشیم و باورمان این است که «فردی که کاری را در گذشته انجام داده، در آینده نیز انجام خواهد داد.» و بر همین اساس است که اصلاً افرادی که دارای سوء سابقه هستند را استخدام نمی‌کنیم (البته که ما در مقاله استخدام سوء پیشینه ، با استناد به تحقیقات و آمار اثبات کردیم که همکاری با این افراد با حفظ شرایطی خاص، میتواند انتخاب بسیارخوبی باشد.) اما مصاحبه موقعیتی توجه‌اش به آینده است و یک موقعیت فرضی را ایجاد می‌کند و شخص را در آن موقعیت قرار می‌دهد و تلاش می‌کند که متوجه شود که او در آن موقعیت، چه رفتاری از خود نشان خواهد داد. برای مثال:
- مصاحبه شایستگی‌محور: آخرین باری را تعریف کن که مجبور بودی با یک همکار بددهن پروژه‌ای را انجام بدی.
- مصاحبه موقعیتی: اگر مجبور بشی که با یک همکار بددهن پروژه‌ای را تحویل بدی، چطور رفتار می‌کنی؟
در هردو سؤال، درست است که من درحال شبیه‌سازی یک موقعیت هستم؛ اما در سؤال اول به‌دنبال رفتار انجام‌شده در گذشته و پیدا کردن جزئیات آن هستم؛ در حالی که در سؤال دوم، بیشتر قصدم پیداکردن دیدگاه، ارزش‌ها و شناخت شخصیت فرد مقابلم در آن موقعیت است.
مصاحبه موقعیتی یا شایستگی محور؟
هر موقعیت شغلی و هر فرهنگ سازمانی، متفاوت است و این هنر فعالان حوزه منابع انسانی است که با توجه به درکی که از این شرایط دارند، از ترکیب درست شیوه‌های مصاحبه استفاده کنند. اما با توجه به دقت نسبتاً بالای مصاحبه موقعیتی و شایستگی‌محور (در شایستگی‌هایی که درباره آن‌ها صحبت شد)، پیشنهاد سیمپل اچ آر این است که ترکیبی از هردو مدل مصاحبه را «ترجیحاً» در مصاحبه‌های خود داشته باشید. اگر مصاحبه صرفاً موقعیت محور پیش برود، به‌دلیل اینکه هیچ موقعیت واقعی وجود ندارد، احتمالاً درصد موفقیتمان در استخدام پایین می‌آید. اگر هم مصاحبه را صرفاً شایستگی‌محور پیش ببریم، مصاحبه خیلی خشک همراه با جواب‌های کوتاه خواهد شد که در آن هیچ احتمالی نمی‌دهیم که شاید موقعیت سازمانی که شخص در آن کار می‌کرده، باعث شده که او اینطور رفتار کند. اما ترکیب کردن این دو مدل مصاحبه، علی‌الخصوص استفاده کردن از مصاحبه موقعیتی در ابتدای جلسه، برای اینکه بیشتر به شکل‌گیری مکالمه بین ارزیاب و کاندید کمک می‌کند و سپس رفته‌رفته به‌سراغ مصاحبه شایستگی محور رفتن، میتواند یک فرمت پیشنهادی خوب باشد.
نمونه سوالات مصاحبه موقعیتی
در ادامه، تعدادی از پرتکرار و محبوب‌ترین سؤالات مصاحبه موقعیتی بیان می‌شود تا شما با ساختار آن‌ها بیشتر آشنا شوید و بتوانید برای سازمان و موقعیت شغلی خودتان، این سؤالات را طراحی کنید. همچنین شما می‌توانید موقعیت شغلی که مشغول جذب برای آن هستید را برای ما کامنت کنید تا بانک سؤالات آن موقعیت شغلی را دریافت نمایید.
- اگر در یک پروژه مشغول به کار باشید و احساس کنید که به زمان مقرر نخواهید رسید، چه می‌کنید؟
- اگر در قسمتی از انجام پروژه، با مدیرپروژه مخالف باشید و نظر او را قبول نداشته باشید، چطور رفتار می‌کنید؟
- اگر در طول جلسه دیلی یا هفتگی، یکی از همکاران شما را برای یک اشتباه مسئول بداند، چطور رفتار می‌کنید؟
- اگر ببیند که یکی از همکارانتان در حال ضرر زدن به مجموعه است، چه می‌کنید؟
- اگر متوجه شوید که مدیرتان در حال اتخاذ یک تصمیم اشتباه بزرگ است، چه رفتاری از خود نشان می‌دهید؟
- اگر یک مشتری با شما تند صحبت نماید و فحاشی کند، شما چطور خود را کنترل می‌کنید؟
- اگر ببینید که همکارتان در محیط کار، زمانش را با شبکه‌های اجتماعی پر می‌کند، چه رفتاری نشان خواهید داد؟
- تصور کنید در یکی از مهم‌ترین پروژه‌های سازمان شما اشتباه بزرگی کرده‌اید، چه می‌کنید؟
- شرایطی را تصور کنید که یک نفر هم‌تیمی جدید به مجموعه شما اضافه شده است و فردی برای آموزش آن شخص مشخص نشده، چه می‌کنید؟
- در آخرین ساعات روز چهارشنبه، در حالی که در حال حرکت به سمت منزل هستید، یکی از همکاران از شما در خواست کمک برای تکمیل پروژه‌ای می‌کنید، شما چه رفتاری می‌کنید؟
به سادگی، مصاحبه را موقعیتی برگزار کنید!
به جرأت می‌توان گفت که مصاحبه موقعیتی به‌دلیل تعامل و گفتگویی که بین ارزیاب و کاندید ایجاد می‌کند، یکی از جذاب‌ترین شیوه‌های برگزاری مصاحبه است. اگر در یک موقعیت شغلی دشوار هستید یا هنوز ارتباطتان با کاندید به‌خوبی برقرار نشده است تا به‌سراغ سؤالات جدی‌تر یا فنی بروید، استفاده از این شیوه مصاحبه میتواند علاوه‌بر اینکه این رابطه را ایجاد می‌کند، دید خوبی نسبت به کاندید برای شما ایجاد نماید.
نظرات شما