نقش هورمون ها در مدیریت منابع انسانی
نقش هورمون ها در مدیریت منابع انسانی و شناخت کارمندان موضوعی است که در نگاه اول تعجب‌آور و نامرتبط به‌نظر می‌رسد. مدیران نقش‌های متفاوتی در سازمان‌ها دارند و یکی از این نقش‌ها، هدایت و رهبری کارکنان به شیوه‌ی اصولی آن است. مسلماً یکی از این عوامل که به اصولی بودن رهبری کمک میکند، شناخت کارمندان است. مدیر باید به پرسنل کمک کند تا حال خوبی داشته باشند و درنتیجه، بتوانند با بیشترین بازدهی در سازمان فعالیت کنند. در همین راستا، یکی از راه‌های آشنایی با کارمندان، شناخت و به‌کارگیری هورمون‌ها در منابع انسانی است که همواره بر حس‌وحال و رفتار آن‌ها تأثیر می‌گذارد. سیمپل اچ آر در این مقاله نقش هورمون ها در مدیریت منابع انسانی می‌کوشد تا شما را با هورمون‌ها و نقش آن‌ها در سازمان بیشتر آشنا کند.
عوامل مؤثر بر رفتار انسان
پیش از اینکه نقش هورمون ها در مدیریت منابع انسانی را بررسی کنیم، بیایید ببینیم عوامل مؤثر بر رفتار انسان چه چیزهایی هستند؟
- محیط
محیط انسان بسیاری از رفتار‌های او را تعیین میکند. انسان باتوجه به عناصر موجود در محیطی که در آن قرار دارد و شرایط آن، رفتار مناسب را انتخاب میکند. در این خصوص، مطالعات روانشناسی اجتماعی نشان داده است که افراد تمایل دارند در یک محیط، رفتار مشابه داشته باشند و یا از یک رفتار مشابه تقلید کنند؛ به‌عبارتی، هم‌رنگ جماعت شوند. اگر همین افراد را در محیطی قرار دهید که چارچوب خاصی ندارد و محیط، آنان را ملزم به رفتار مشخصی نمی‌کند، این افراد رفتار‌های خلاقانه‌تر و متفاوت‌تری از هم نشان می‌دهند. درواقع، چنانچه در محیطی، دسته‌ای از افراد، رفتار یکسانی داشته باشند، اغلب افراد دیگر ترجیح می‌دهند همین رفتار را تکرار کنند. پس یکی از عواملی که برخورد انسان را تعیین میکند، محیط آن فرد است و برای شناخت رفتار او، باید محیط را به‌خوبی شناخت.
- شخصیت
محیط عامل مهمی در رفتار انسان‌ها است. اما دو نفر در یک محیط، رفتار یکسانی از خود نشان نمی‌دهند. شخصیت عبارت است از مجموعه‌ای از تمایل‌های نسبتاً پایدار در یک بازه زمانی در افراد که رفتار‌ها، فکر‌ها و الگوهای فکری مشخصی را بروز می‌دهد. روانشناسان شخصیت معتقدند اینکه یک فرد، درنهایت چه رفتاری از خود در موقعیت‌های مختلف بروز می‌دهد، از همین شخصیت سرچشمه می‌گیرد. درنتیجه، در یک محیط یکسان نباید انتظار رفتار یکسانی از هر فرد داشت. به عبارتی، برخورد هر فرد با محیط مشابه، باز هم منحصربه‌فرد است.
- هورمون
حال میتوان به نقش هورمون ها در مدیریت منابع انسانی و شناخت کارمندان اشاره کرد. مجموعه سازوکار‌های زیستی بدن انسان‌ها، تأثیرات مهمی برروی رفتار آن‌ها می‌گذارد. مؤلفه‌های زیادی در این موارد زیستی دخیل هستند که یکی از مهم‌ترین آن‌ها، هورمون است. برای مثال، انسان‌ها از لحاظ سطح انرژی به دو دسته تقسیم می‌شوند:
- صبح‌بیدار
- شب‌بیدار
افرادی که صبح‌بیدار هستند، ساعت زیستی بدنشان دقیقاً با ۲۴ ساعت زمین تنظیم شده و به‌راحتی می‌توانند ساعت خواب و بیداری خود را تنظیم کنند. صبح‌ها انرژی زیادی دارند و می‌توانند تمرکز خود را تا شب حفظ کنند. شب‌ها نزدیک به ساعت ۱۰، معمولاً خواب‌آلود می‌شوند و به‌خواب می‌روند. اما دسته‌ی دیگر، ساعت زیستی ۲۴ ساعتی ندارند. درنتیجه، ممکن است در این مورد به مشکل بخورند و معمولاً عصر‌ها تا شب‌ها انرژی بیشتری دارند و اوج تمرکزشان در همین ساعات است. این افراد معمولاً صبح‌ها دیر از خواب بیدار می‌شوند یا اگر بیدار شوند، بسیار خواب‌آلود هستند. درنتیجه و باتوجه به نقش هورمون ها در مدیریت منابع انسانی، لازم است که یک مدیر، این دسته موارد هورمونی را بشناسد تا بتواند بهترین برنامه هدایتی را برای کارکنان متفاوتش تنظیم کند.
انواع هورمون ها
برای پی بردن به نقش هورمون ها در مدیریت منابع انسانی و شناخت کارمندان، لازم است انواع هورمون‌ها را بشناسیم. به‌طور کلی، هورمون‌ها سه دسته S و N و H هستند که به ترتیب:
- Sad (s)
این دسته از هورمون‌ها باعث بروز هیجانات در انسان‌ها شده که به ۱۴ نوع تقسیم می‌شوند. از احساساتی که از این هورمون سرچشمه می‌گیرند، میتوان به خشم یا غم اشاره کرد.
- N (Neutral)
مجموعه هورمون‌هایی که به ظاهر، تأثیری روی احساسات ما ندارند؛ چون نمود مشخص و جداگانه‌ای ندارند. این دسته به ۴۰ نوع تقسیم می‌شوند.
- H (Happy)
این هورمون‌ها ۴ نوع هستند و باعث خوشحالی و شادابی در انسان می‌شوند.
نقش هورمون ها در مدیریت منابع انسانی
ما در بررسی نقش هورمون ها در مدیریت منابع انسانی به‌دنبال تعریفی که مناسب فعالان حوزه سلامت و درمان است، نیستیم و این تعریف، مختص فعالان حوزه مدیریت و منابع انسانی است. هورمون‌ها را میتوان عامل ایجادکننده تناسب آن چیزی که ذهن متوجه می‌شود و بدن باید عمل کند، دانست. برای درک بهتر، تصور کنید که ذهن شما احساس ترس میکند، هورمون‌هایی را ترشح میکند و به اعضای بدن می‌رساند تا آنان را در بالاترین حالت آمادگی قرار دهد تا در صورت لزوم بتوانند واکنش دهند. یا مثلاً ذهن شما متوجه خستگی و فشار کاری بالای شما می‌شود؛ حال سیگنال (هورمون) را به بدن انتقال می‌دهد که آرامش آنان را بیشتر و شما را آماده خواب کند. هورمون‌ها کارهای زیادی در بدن ما انجام می‌دهند که شامل رشد، سوخت‌وساز بدن، احساسی که نسبت به محیط داریم، هضم غذا، احساس گرسنگی، حفظ دمای بدن، خواب و بیداری و بسیاری حوزه‌های دیگر. تاکنون بیش از ۷۰ نوع هورمون در بدن شناسایی شده است که این عدد، روزبه‌روز درحال افزایش است.
- هورمون آدرنالین
هورمون آدرنالین معمولاً در زمان‌هایی که ما در موقعیت ترسناک، هیجان‌انگیز یا به شدت احساسی قرار گرفته باشیم، ترشح می‌شود (نام دیگر، اپی‌نفرین). این هورمون گردش خون را سریع‌تر میکند و این اجازه را به شما می‌دهد که درصورت بروز مشکلی، سریع‌تر واکنش نشان دهید. این هورمون تحمل درد شما را به‌شدت افزایش می‌دهد (به همین دلیل می‌توانید از موقعیت‌های خطرناک و بدون احساس درد، برای مدت طولانی بدوید و فرار کنید)، انرژی و قدرت عضلات شما را برای مدت کوتاهی به‌شدت افزایش دهد و در جذاب‌ترین قسمت آن که مناسب محیط کار است، باعث افزایش قدرت ذهن و تمرکز می‌شود.
در قسمتی دیگر از جذابیت‌هایی که این هورمون برای ذهن و رفتار ما در محیط کار دارد، این است که این هورمون، احساس قدرتمندی و توانگری به ما می‌دهد. البته که منظور ما از استفاده از این هورمون این است که بتوانید در مواقعی که نیاز داریم خلاق باشیم و جسورانه برخورد کنیم، بتوانیم کمی از آن را در بدن خود ترشح کنیم تا عملکردمان بهتر شود. برای اینکه بتوانید در بدن خود این هورمون جذاب را کمی ترشح کنید تا بتوانید در جلسه ایده‌پردازی بهتر عمل کنید، انرژی برای شروع کار در ابتدای روز را داشته باشید یا جلسه فروش بهتری برگزار کنید، می‌توانید:
ـ فعالیت ورزشی داشته باشید: البته معمولاً این کار در محیط شرکت ممکن نیست، اما اگر فرضاً جلسه شما در صبح برگزار می‌شود، اگر قبل از جلسه ورزش کنید و بعد به محل کار روید، می‌تواند عملکرد شما را بهتر کند.
ـ نفس کوتاه: وقتی که می‌ترسید یا نگران هستید، چطور نفس می‌کشید؟ کوتاه و بریده‌بریده. پس یک راهکار برای اینکه به بدن خود القا کنید که در چنین موقعیتی هستید، این است که به‌صورت کوتاه و بریده نفس بکشید.
ـ آب سرد: دوش آب سرد حالت ایده‌آل است؛ اما برای مثال، قرار دادن کمپرس آب سرد در پشت گردن یا شستن سر و صورت با آب سرد، شاید در محیط کار شدنی‌تر باشند.
ـ اعتراف کردن: یکی از کارهای عجیبی که می‌تواند سطح آدرنالین را در بدن شما افزایش دهد، اعتراف کردن به اشتباهی است که مرتکب شده‌اید است. می‌تواند جالب باشد که قبل از شروع جلسات، همه افراد به بزرگ‌ترین اشتباهی که در کار کرده‌اند، اعتراف کنند و بعد جلسه را شروع کنید :))
ـ صحبت با شخص غریبه: صحبت کردن با شخص غریبه یا تماس گرفتن با آن دوست یا فامیلی که مدت‌هاست با او صحبت نکرده‌اید نیز می‌تواند شما را به این هورمون دوست‌داشتنی برساند.
- اندروفین
این هورمون را به اسم هورمون ورزش و فعالیت سنگین می‌شناسند. ترکیب شیمیایی آن بسیار شبیه به مورفین است و اصلاً به نام «مورفین مجاز» می‌شناسند. این هورمون در مواقعی که فعالیت شدید فیزیکی داریم، ترشح می‌شود تا درد ناشی از این انقباض را تسکین دهد و مانند مواد مخدر، مصرف آن برای شخص لذت‌بخش است (البته ما در سیمپل اچ آر، سابقه مصرف مواد مخدر نداریم اما نتیجه تحقیقات این را گفته است:) ) اما راه‌های ترشح هورمون اندروفین اعتیادآور وجود دارد که به ترتیب زیر است:
ـ شکلات تلخ: شکلات تلخ یکی از مواد غذایی است که به ترشح هورمون اندروفین کمک میکند. شاید قرار دادن یک ظرف شکلات تلخ روی میز پذیرایی سازمان، یک گام مؤثر برای تقویت ترشح این هورمون باشد.
ـ فلفل: مصرف غذای تند یا مصرف فلفل به‌همراه غذا، از مواردی است که ترشح هورمون اندروفین را افزایش می‌دهد. اگر دقت کرده باشید، افرادی را دیده‌اید که به‌طرز عجیبی از مصرف فلفل لذت می‌برند و با همه غذاهایی خود استفاده می‌کنند، شاید دلیل آن خود فلفل نباشد و ترشح هورمون اندروفین است که آنان را مجبور به این کار میکند 🙂
ـ ورزش‌های خاص: انجام دادن ورزش‌های خاص که فقط برای یک عضله است و آن عضله خاص را به اوج خستگی می‌رساند نیز می‌تواند.
- هورمون دوپامین
این هورمون زمان‌هایی که ما به دستاوردها و تارگت‌های خود می‌رسیم، ترشح می‌شود. هورمون «کار تکمیل‌شده» یا «موفقیت به‌دست آمده» است، به ما احساس لذت و سرخوشی می‌دهد و انگیزه ادامه مسیر را برای ما مهیا میکند. اینگونه میتوان گفت که اگر انگیزه شما کم شده، احساس درماندگی دارید و دیگر اتفاقات اطراف برای شما جذابیت ندارند، احتمالاً دچار فقر دوپامین شده‌اید. این همان هورمونی است که هنگام پیروزی در شرط‌بندی، سیگار کشیدن (اعتیاد) و حتی خرید کردن در بدن ما ترشح می‌شود. هورمون دوپامین سطح هوشیاری ما را برای تقریباً ۱۲ ساعت افزایش می‌دهد؛ به همین دلیل است که علاقه به کشیدن سیگار در صبح ناشتا بیشتر وجود دارد :)) برای اینکه بتوانید سطح هورمون دوپامین را در بدن خود افزایش دهید، می‌توانید:
ـ مصرف پروتئین: جنس بیشتر هورمون‌ها از آمینواسید‌ها است و مصرف گوشت، لبنیات، سویا، تخم مرغ و انواع دیگر فرآورده‌های پروتئینی، احتمال ترشح هورمون دوپامین را در بدن افزایش می‌دهد. پس سر کار از میان‌وعده‌های پروتئینی استفاده کنید 🙂
ـ نور خورشید: در معرض تابش نور خورشید قرار گرفتن نیز از مواردی است که می‌تواند ترشح هورمون دوپامین را بهبود بخشد. نورخورشید به‌قدری اهمیت دارد که حتی روش‌های «نوردرمانی» نیز در دنیا روزبه‌روز بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد. پس یک پیاده‌روی در زیر تابش نور خورشید می‌تواند دوپامین شما را تأمین کند.
ـ کشف کردن: دوپامین هنگام کشف کردن و تجربه کردن چیز‌های جدید نیز ترشح می‌شود. یک روش ساده برای افزایش ترشح دوپامین می‌تواند تغییر دادن صفحه دسکتاپ و جستجو کردن برای تصویر جدید هرچند روز یکبار باشد.
ـ هنر: انجام کارهای هنری مثل نقاشی کردن، نواختن موسیقی، آواز خواندن و حتی رقص می‌تواند ترشح دوپامین را برایتان به ارمغان آورد. پس اختصاص دادن قسمت کوچک از دفتر برای کارهای هنری می‌تواند تغییر جدید در طراحی محیط کار برای سال جدید باشد.
ـ بازی لگو: انجام بازی‌ها و کارهایی که تمرکز زیادی برای انجام نیاز دارند؛ مانند لگو، پازل یا سودوکو می‌تواند گزینه‌های مناسب برای این راهکار باشد.
ـ شروع موفق: چک‌لیست کردن کارهای روزانه، یکی از روش‌های برنامه‌ریزی روزانه است که می‌تواند برای افراد مختلف در شرایط گوناگون درست عمل کند؛ اما درست کردن چک‌لیستی در ابتدای صبح که دارای چند کار کوتاه و سبک است و شما به‌راحتی قادر به انجام آن هستید تا احساس موفقیت و تکمیل تسک را به شما بدهد، می‌تواند دوپامین موردنیاز روزتان را تأمین کند.
- سروتونین
هورمون سروتونین فعالیت‌های مختلفی را در بدن انجام می‌دهد؛ از کمک به هضم غذا، خواب، سلامت استخوان‌ها تا متعادل‌سازی اخلاق و احساسات در ما. سروتونین وقتی در بدن در سطح خوبی قرار داشته باشد، شما احساس تمرکز بیشتری می‌کنید، از نظر احساسی باثبات‌تر هستید، به‌صورت کلی آرام‌تر و خوشحال‌ترید و کمبود آن باعث ایجاد احساس افسردگی در شخص می‌شود. سروتونین و دوپامین شباهت‌های زیادی با یکدیگر دارند اما تفاوت‌هایی نیز باهم دارند. اینگونه میتوان گفت که دوپامین مانند ویتامین برای بدن است که اگر وجود داشته باشد احساس خوبی خواهیم داشت ولی سروتونین یک هورمون ضروری‌تر برای بدن است که ما در خلق‌وخوی خود ثبات داشته باشیم.
کمبود دوپامین در بدن، باعث افسردگی و سایر بیماری‌های روانی نمی‌شود ولی کمبود سروتونین باعث افسردگی می‌شود و درنهایت، دوپامین صرفاً سطح هوشیاری شما را افزایش می‌دهد؛ درحالی که سروتونین به آرام شدن شما برای خواب نیز کمک میکند. قرص‌های متنوعی برای افزایش سطح سروتونین در بدن وجود دارد که برای درمان افسردگی و سایر بیماری‌ها استفاده می‌شود که به‌دلیل حساسیت موضوع، پیشنهاد می‌کنیم که به دکتر متخصص این حوزه مراجعه نمایید.
- اکسی‌توسین
هورمون معروف به نام «هورمون عشق» اما کمی صبر کنید؛ تنها مربوط به عشق و رابطه عاشقانه نمی‌شود. درواقع میتوان گفت که هورمون اکسی‌توسین هورمونی است که وقتی ما در اجتماع قرار داریم و فعالیت اجتماعی انجام می‌دهیم، به‌دست می‌آوریم. همان هورمونی است که معمولاً افراد در دورکاری و فریلنسری از آن بی‌بهره هستند. درواقع، آن انگیزه‌ای که ما را به سمت زندگی اجتماعی و زندگی در گروه سوق می‌دهد، همین هورمون است. اگر به‌دنبال افزایش اکسی‌توسین در محیط کار هستید، شاید بتوانید:
ـ کادو: به همکار خود کادو دهید. محبت‌کردن به یکدیگر و خریدن کادو می‌تواند اکسی‌توسین را در محیط کار افزایش دهد. حتی می‌توانید به مدیران سازمان بودجه‌ای اختصاص دهید تا آنان برای اعضای تیم خود، کادو خریداری کنند.
ـ حیوان خانگی: نگهداری از یک حیوان خانگی می‌تواند اکسی‌توسین را افزایش دهد. سازمان‌های زیادی هستند که اصلاً موقعیت شغلی به حیوان خانگی در سازمان می‌دهند «مسئول شادی». شاید اضافه کردن چند حیوان خانگی از پرندگان گرفته تا گربه و سگ بتواند اکسی‌توسین را در سازمانتان زیاد کند.
ـ در آغوش گرفتن: الزاماً در آغوش‌کشیدنِ عاشقانه نیست؛ بغل کردن دوستتان نیز می‌تواند اکسی‌توسین بدن شما را افزایش دهد.
به یاد داشته باشید…
با آگاهی از نقش هورمون ها در مدیریت منابع انسانی میتوان افراد را شناخت؛ رفتار کارکنان را پیش‌بینی و آن را هدایت کرد. اگر نقش و عملکرد هورمون‌ها را به‌خوبی نشناسیم، هرگز نمی‌توانیم روی افراد تأثیر بگذاریم یا برنامه‌ی راهبردی و مشخصی برای آن‌ها ایجاد کنیم. درنتیجه، مطالعه‌ی این موضوع همواره در سازمان‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است.
نظرات شما